«Μη ρωτάς πόσο έξυπνο είναι ένα παιδί, αλλά με ποιο τρόπο είναι έξυπνο»
Howard Gardner
Αν και ο όρος «νοημοσύνη», όπως τον χρησιμοποιούμε σήμερα, είναι σχετικά νέος, αναφέρεται από τις επιστήμες της συμπεριφοράς και της αγωγής συχνότερα από οποιαδήποτε άλλη έννοια στις μέρες μας. Επιπλέον, δύσκολα θα μπορούσε να εντοπίσει κανείς κάποιο άλλο θέμα που να έχει μελετηθεί περισσότερο από την Ψυχολογία, από τη στιγμή που αυτή απέκτησε εμπειρικό προσανατολισμό και άρχισε να χρησιμοποιεί το πείραμα και τα τεστ.
Η θεωρία των Πολλαπλών Τύπων της Νοημοσύνης είναι μια ψυχολογική θεωρία για το νου. Συνιστά μια κριτική στάση απέναντι στην άποψη κατά την οποία υπάρχει μια μόνο νοημοσύνη, η οποία δεν μπορεί να αλλάξει, καθώς με αυτή γεννιόμαστε, και η οποία μπορεί να μετρηθεί. Αντίθετα με τη θεωρία του Piaget, σύμφωνα με την οποία όλες οι συμβολικές λειτουργίες (μαθηματικά, γλώσσα, εικονικές αναπαραστάσεις, χειρονομίες κ.τ.λ.) φαίνονται να προέρχονται από μια γενική «σημειωτική λειτουργία», ο Gardner διαπίστωσε ότι στις συμβολικές αυτές λειτουργίες έπαιρναν μέρος διαφορετικές ψυχολογικές διαδικασίες (Χατζηγεωργίου, 2000. Γνώθι το curriculum. Γενικά και ειδικά θέματα Αναλυτικών Προγραμμάτων και διδακτικής). Ερευνητικά, μάλιστα, δεδομένα μαρτυρούσαν ότι άτομα που είχαν υποστεί κάποιου είδους εγκεφαλική βλάβη διατηρούσαν κανονικές ορισμένες συμβολικές λειτουργίες, πράγμα που οδήγησε στην υπόθεση ότι οι διάφορες συμβολικές λειτουργίες προέρχονται από διαφορετικά κέντρα του εγκεφάλου (Gardner, 1989. "Multiple Intelligences Go to School: Educational Implications of the Theory of Μultiple Intelligences". Educational Researcher, 18, 4-9). Η θεωρία αυτή βασίζεται σε ένα ευρύ φάσμα ερευνών και όχι σε μετρήσεις τεστ, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ως τώρα θεωρίες της νοημοσύνης.
Οι βασικές θέσεις της Θεωρίας των Πολλαπλών Τύπων της Νοημοσύνης του Howard Gardner είναι οι εξής: πρώτον όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν και τους οκτώ τύπους νοημοσύνης (Γλωσσική – Λογικο-Μαθηματική – Μουσική – Σωματική-Κιναισθητική – Χωρική – Διαπροσωπική - Ενδοπροσωπική –Νατουραλιστική), καθώς αυτοί οι τύποι αποτελούν χαρακτηριστικά του ανθρώπινου είδους, και δεύτερον, λόγω των διαφορετικών γενετικών καταβολών και του διαφορετικού περιβάλλοντος, δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που να έχουν το ίδιο προφίλ νοημοσύνης.
Αυτές οι δύο θέσεις αφορούν άμεσα την εκπαίδευση. Αν όλοι διαθέτουν διαφορετικά νοητικά προφίλ, τότε με τη θεωρία του Gardner έχουν περισσότερες πιθανότητες για καλύτερες σχολικές επιδόσεις. Στα σχολεία, λοιπόν, έχουμε δύο επιλογές: ή να αγνοήσουμε τις διαφορές μεταξύ των μαθητών και να ακολουθήσουμε μια ομοιόμορφη μέθοδο διδασκαλίας και αξιολόγησης και ή να αποδεχθούμε αυτές τις διαφορές και αυτό να σηματοδοτήσει μια αλλαγή τόσο στις στρατηγικές όσο και στις μεθόδους διδασκαλίας και αξιολόγησης.
Η δεύτερη επιλογή μοιάζει μονόδρομος σε μια εποχή που το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη προβάλλει εντονότερο από ποτέ. Ο μύθος του μέσου μαθητή έχει καταρριφθεί καθώς, όπως είναι γνωστό, μια τάξη είναι ομοιογενής μόνο ως προς τον παράγοντα ηλικία. Κάθε μαθητής συνιστά μια ξεχωριστή προσωπικότητα και από το σύνολο αυτών των προσωπικοτήτων δεν είναι δυνατό να προκύψει μέσος όρος (Καψάλη και Νημά, 2002. Σύγχρονη διδακτική).
Σύμφωνα, εξάλλου, με το Νόμο 1566/85 και με μία από τις βασικές διαστάσεις του παιδαγωγικού καθήκοντος, ο εκπαιδευτικός είναι υποχρεωμένος να βοηθήσει όλους τους μαθητές να αναπτύξουν πλήρως την προσωπικότητά τους. Για να το πετύχει, λοιπόν, αυτό πρέπει να διαφοροποιεί και να εξατομικεύει τη διδασκαλία του.
Κατά τον Gardner «ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να διευρύνουμε τη γνώμη μας για το φάσμα των ταλέντων. Η μόνη και σημαντικότατη συμβολή που μπορεί να προσφέρει η εκπαίδευση στην ανάπτυξη ενός παιδιού είναι να το καθοδηγήσει προς ένα πεδίο όπου τα ταλέντα του θα βρουν χώρο να αναπτυχθούν, όπου θα είναι ευχαριστημένο και θα αποδίδει…» ( Goleman, 1996. Η συναισθηματική νοημοσύνη. Γιατί το E.Q είναι πιο σημαντικό από το I.Q, μτφρ. Α. Παπασπύρου).
Βασίλης Μπίτος
